Verslag Atelier Archeologieprogramma
Donderdagmiddag 21 september kwamen inwoners, samenwerkingspartners en beleidsexperts van de gemeente Urk bijeen in het kader van het nieuwe archeologiebeleid. Het doel van dit werkatelier was om te brainstormen over de beleefbaarheid en het zichtbaar maken van de historie van Urk. Hieronder een kort verslag van de middag.
Archeologieprogramma
Het werkatelier was onderdeel van de derde fase van het proces om te komen tot nieuw archeologiebeleid. In eerdere ateliers kwamen de kernwaarden, de verhaallijnen en het afwegingskader ten behoeve van het integraal werken aan bod. Nu werd gebrainstormd over hoe de verhaallijnen beleefbaar konden worden gemaakt.
Alle werkateliers zijn input voor het nieuwe beleid dat de gemeente opstelt. Dit beleid krijgt vorm in een nieuw instrument onder de Omgevingswet: het programma. De gemeente Urk is straks de eerste gemeente met een Archeologieprogramma. Het programma geeft uitvoering aan het speerpunt “Beschermen, ontwikkelen en beleefbaar maken van cultuur en erfgoed”, zoals dat is verwoord in de Omgevingsvisie (december 2021).
Brainstorm
Wethouder Willem Foppen opende de bijeenkomst met een betoog om vooral voort te bouwen op de identiteit en traditie van Urk. Vervolgens werd teruggeblikt op het reeds doorlopen proces en werden de verhaallijnen van Urk kort toegelicht. Daarna gingen de genodigden in 3 groepen uiteen om na te denken over manieren om het verhaal van Urk beleefbaar te maken.
De deelnemers formuleerden verschillende projectideeën waar de gemeente in de toekomst mee aan de slag zou kunnen gaan (zie tabel 1). Hoewel de samenstelling van de groepen gevarieerd was, zagen we een duidelijke lijn terug in de ideeën. De voorkeur gaat uit naar het fysiek beleefbaar maken van de historie in de openbare ruimte. Na de toelichting van de ideeën per groep, kwamen we al pratende tot een prioritering van de ideeën. Hieronder worden de 4 meest gewenste ideeën kort toegelicht. Deze zijn met een oranje kleur aangegeven in de tabel.
Koppeling met bestaande routes
Er bestaan verschillende toeristische en recreatieve routes op Urk die met of zonder gids gevolgd kunnen worden. Het historisch verhaal langs die routes is nog niet compleet. Zodoende is het mooi om nieuwe vondsten op te nemen in de routes door ze in het straatbeeld zichtbaar te maken. Daarbij kan worden aangesloten bij de bestaande vormgeving zoals de plaquette.
Ontwikkelen van belevingszones
Er werden 3 zones onderscheiden, die ieder hun eigen historische verhaal kunnen vertellen.
- Het voormalige Eiland (Middeleeuwen – Nieuwe Tijd);
- Het poldergebied ten westen en zuiden van het voormalige eiland (Prehistorie);
- Het gebied ten noorden van het voormalige eiland (Vroege ontginningen).
Verhaal visualiseren in de inrichting van de ruimte
De voorkeur gaat uit naar het zichtbaar en tastbaar maken van de onzichtbare verhalen. Dat kan in het oude dorp, wanneer er straten worden heringericht, maar ook bij het ontwikkelen van nieuwe woonwijken. In beide gevallen wordt gepleit voor het terugbrengen van oude structuren in bijvoorbeeld bestrating, groen of meubilair in de openbare ruimte. De omwonenden of nieuwe bewoners kunnen hierbij worden betrokken, zodat zij kunnen meedenken over hun leefomgeving.
Eigenaarschap stimuleren
In het bijzonder was de wens van de zaal om samen te werken met bewoners en vrijwilligers om meer draagvlak en eigenaarschap te creëren voor het lokale erfgoed. In de initiatiefase van projecten moet goed nagedacht worden over het betrekken van omwonenden en vrijwilligers. Ook scholen kunnen betrokken worden, zodat het erfgoed ook bij de jeugd aandacht krijgt.
| 1 | Een gemeentelijk archeologiefonds instellen. |
| 2 | Schuur van Hagendoorn (verder) ontwikkelen als fysieke locatie waar archeologie zichtbaar wordt gemaakt. |
| 3 | De sterkte (burcht) van Urk zichtbaar maken in de openbare ruimte. |
| 4 | Het archeologisch verhaal koppelen aan (bestaande) fiets- en wandelroutes. |
| 5 | De middeleeuwen zichtbaar maken door te koppelen aan herinrichtingsprojecten in het oude dorp. |
| 6 | Een nieuwe plek voor archeologische vondsten inrichten (externe locatie). |
| 7 | Herkenningspunten ontwikkelen in de wijken waar de vondsten gedaan zijn. |
| 8 | Het prehistorisch verhaal vertellen, ook al is het minder geliefd (bijvoorbeeld online). |
| 9 | Het beleid uitwerken in verschillende gebieden/zones waarbij drie belevingsplekken worden ontwikkeld. |
| 10 | Het verhaal zichtbaar maken aan de hand van landschapsinrichting: rivierlopen terugbrengen, hoogteverschillen, speelplekken, bestrating, groen. |
| 11 | Een fysieke verwijzing (marker) plaatsen bij vindplaatsen met een link (QR-code) naar informatiewebsite. |
| 12 | De prehistorie beleefbaar maken en de vondsten benoemen (framen) als “Urkcultuur”: een unieke cultuur in het Urkerland. |
| 13 | Eigenaarschap van Urker bewoners stimuleren, bijvoorbeeld door mensen op wijk en buurtniveau te betrekken. Daarbij de jeugd niet vergeten, door na te denken over lesprogramma’s op scholen. |
Vervolg
De gemeente neemt de inzichten uit de workshop op in de uitvoeringsparagraaf van het Archeologieprogramma. Nog dit jaar of begin 2024 wordt verwacht dat het college van burgemeester en wethouders het programma kan vaststellen.
Alle genodigden bedanken wij heel hartelijk voor de geïnvesteerde tijd en inbreng tijdens de werkateliers. De gemeente ziet de werkateliers als eerste startpunt van een nieuwe wijze van samenwerken, die in het archeologiebeleid verder vorm krijgt. Zodoende treffen wij u graag weer bij het uitzetten van de beleidslijnen zoals die geformuleerd worden.